Θέλω ασφαλώς να ευχαριστήσω τους φίλους και τους συναδέλφους που είχαν αυτήν την ιδέα διοργάνωσης μιας βραδιάς αφιερωμένης στους ανθρώπους που δουλεύουν ή δούλευαν στην Ολυμπιακή Αεροπορία και παράλληλα ασχολήθηκαν και με το γράψιμο βιβλίων.

Θέλω ακόμα να συγχαρώ τους φίλους και συναδέλφους που έχουν προσφέρει στο ΠΟΛΚΕΟΑ όλο τους το πάθος και όλη τους τη φαντασία, ώστε να  έχουν και όσοι εργάζονται στην Ολυμπιακή Αεροπορία ένας φορές που κοιτά και νοιάζεται για τον πολιτισμό.

Με τιμά ακόμα η ιδιαίτερη μνεία που γίνεται στο πρόσωπό μου και στο έργο μου.

Μου ζητήθηκε να πω δυο λόγια σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι συγγραφέας και παράλληλα εργαζόμενος. Καλλιτέχνης και υπάλληλος. Θέμα πολύ μεγάλο και που ομολογώ ότι δεν θα ήθελα ιδιαιτέρως να το αναπτύξω -άλλωστε ίσως να μην είναι και ο στόχος της σημερινής βραδιάς κάτι τέτοιο.

Παρόλα αυτά το έχω αντιμετωπίσει από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου.

Ο Καβάφης εργαζότανε  στην  Εταιρεία Υδρεύσεων

Ο Παλαμάς ήταν γραμματέας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο Σεφέρης υπηρετούσε στο διπλωματικό σώμα

Ο Βενέζης στην τράπεζα. Και μόνο ο Ελύτης, λόγω οικογενειακής οικονομικής άνεσης δεν είχε μια εξαρτώμενη εργασία.

Αυτά ήταν πάνω κάτω τα παραδείγματα που άκουγα από το στόμα των γονιών μου, όταν παιδί ακόμα δήλωνα πως όταν μεγάλωνα θα ήθελα να γίνω συγγραφέας.

Ναι, μπορούσα να γινόμουνα, αλλά πρώτα απ΄ όλα θα έπρεπε να είχα πάρει τα εφόδια  εκείνα ώστε να είχα και μια αξιοπρεπή επαγγελματική κάλυψη.

Η ιδιότητα του συγγραφέα δεν είναι επαγγελματική ταυτότητα, αλλά πνευματική και μόνο δραστηριότητα -αυτό προσπαθούσαν να μου μάθουν.

Είναι ,όμως, έτσι τα πράγματα;

Θα έπρεπε να περάσουν κοντά τριάντα χρόνια για να ακούσω τον Γιάννη Νεγρεπόντη να αφηγείται πως αυτός και ο Ρίτσος ήταν οι πρώτοι που αποφάσισαν να δηλώσουν ως επάγγελμα στην αντίστοιχη θέση του δελτίου ταυτότητάς τους <<Συγγραφέας>>

Σήμερα εγώ μπορώ να πω πως έχω καταφέρει να έχω δύο επαγγέλματα -και υπάλληλος στην Ολυμπιακή και συγγραφέας.

Οι καιροί αλλάζουν,  αλλά όσο κι αν οι συνθήκες έχουν διαφοροποιηθεί από τον καιρό που εγώ ήμουν παιδί και ο Βενέζης τραπεζικός και συγγραφέας, εντούτοις με τίποτε δεν έχει μεταβληθεί ο κόπος και ο κάματος που απαιτείται να καταβάλει εκείνος που θα θελήσει να έχει δίπλα στο όποιο άλλο επάγγελμα και αυτό του συγγραφέα.

Και στην ουσία μιλάμε για ένα κοινωνικό ζήτημα. Η παραγωγή πνευματικού έργου γιατί θα πρέπει να γίνεται πάντα από το υστέρημα του χρόνου και γιατί οικονομικά υποτιμάται;

Βέβαια οι Έλληνες είμαστε αριθμητικά λίγοι και ακόμα πιο λίγοι είναι όσοι έλληνες είναι και βιβλιόφιλοι. Πράγμα που σημαίνει ότι  το να γράφεις βιβλία δεν μπορεί να σου φέρνει χρήματα.

Αλλά παρόμοια φαινόμενα έχουν αντιμετωπιστεί με μια σωστή πολιτική πρακτική  από χώρες όπως οι Σκανδιναυϊκές κλπ. Είναι ίσως αναγκαίο να καταλάβουμε πως τα μεγάλα έργα γίνονται μόνο αν ο δημιουργός τους πέρα από το ταλέντο έχει και τον απαιτούμενο χρόνο για να ασχοληθεί με το έργο του.

Μα νομίζω πως η σημερινή συνάντησή μας δεν είναι αφιερωμένη τόσο σε όσους από τους εργαζόμενους έχουν γίνει και επαγγελματίες συγγραφείς, όσο κυρίως στους εργαζόμενους εκείνους που αφιέρωσαν ερασιτεχνικά τον ελεύθερο χρόνο τους στη συγγραφή κάποιων έργων, την ώρα που κάποιο άλλοι συνάδελφοί τους αφιέρωναν τον αντίστοιχο χρόνο τους είτε στο ψάρεμα, είτε στον αθλητισμό, είτε σε μια άλλη ευκαιριακή λίγο  - πολύ οικονομικής υφής απασχόληση, είτε ακόμα και στην απλή παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων.

Το Πολιτιστικό Κέντρο Εργαζομένων της Ολυμπιακής Αεροπορίας αποφάσισε να τους τιμήσει.

Τι αλήθεια τιμά; Τι κρύβεται πίσω από τον έπαινο;

Με μια φράση απαντώντας θα έλεγα πως  τιμάται η διάθεση κάποιων εργαζομένων να διευρύνουν τις ατομικές ανησυχίες τους και να θελήσουν να τις δούνε να απλώνονται σε μια προσπάθεια  επαφής με τους προβληματισμούς και τα  προβλήματα των άλλων συναδέλφων τους  και συμπολιτών τους.

Πάρα πολλοί είναι εκείνοι που ερασιτεχνικά ασχολούνται με τη μουσική, τη ζωγραφική , με κάποιες άλλες εικαστικές τέχνες. Αλλά όσοι ασχολούνται ερασιτεχνικά με το γράψιμο, διαφέρουν από τους άλλους ερασιτέχνες καλλιτέχνες.

Γιατί το συγγράφειν από τη φύση του εμπεριέχει μια διάθεση ανάλυσης των κοινών και παρέμβασής επί των γεγονότων.

Ο ζωγράφος  -κυρίως ο ερασιτέχνης- με τα χρώματα και τα σχέδια  απευθύνεται στην αισθητική κάλυψη των δικών του οραμάτων και των αναγκών των άλλων. Το ίδιο και ο κεραμίστας ή και ο συνθέτης κάποιων τραγουδιών. Αλλά αυτός που γράφει ένα μυθιστόρημα  ή κάποια ποιήματα, αυτός που ψάχνει σε αρχεία για να καταγράψει την ιστορία του τόπου του, αυτός συνειδητά ή μη σπάει το φράγμα της ατομικότητάς του  και μετατρέπει την προσωπική διάθεση σε κοινωνική παρέμβαση.

Από αυτή τη σκοπιά θεωρώ τον ερασιτέχνη συγγραφέα, ή πιο αναλυτικά τον εργαζόμενο που παράλληλα ασχολείται και με το γράψιμο  ως ένα άτομο που εκφράζει ένα πρότυπο πολίτη - είναι το άτομο που δεν έχει πάψει να ενδιαφέρεται για τα κοινά.

Μέσα στα ευρύτερα πλαίσια των συγγραφικών μου υποχρεώσεων μου δίνεται η ευκαιρία να διαβάζω πολλά χειρόγραφα άγνωστων συγγραφέων. Ανδρών και γυναικών. Διαφόρων ηλικιών. Εικοσιπεντάριδων που αμφισβητούν, τριαναταπεντάρηδων που δείχνουν ατομικά και κοινωνικά να ασφυχτιούνε, σαρανταπεντάρηδων που κάνουν μια πρώτη επιστροφή στο οικογενειακό τους παρελθόν (κυρίως μετά από το θάνατο ενός από τους γονιούς τους) και τέλος κείμενα γραμμένα από συνταξιούχους που συνήθως ασχολούνται με ιστορικές έρευνες ή αναμνήσεις της ζωής τους.

Τα περισσότερα από αυτά ίσως να μην έχουν εκδοτική τύχη. Οι νόμοι της αγοράς είναι πολύ συγκεκριμένοι και αυστηροί. Αλλά τα περισσότερα από αυτά έχουν μια ειλικρίνεια, μια εσωτερικότητα και πάνω απ΄ όλα εκφράζουν την διάθεση των συγγραφέων τους να σπάσουν το φράγμα της μοναξιάς και να θελήσουν να ανταλλάξουν γνώμες και συναισθήματα με κάποιους άλλους.

Είναι χαρακτηριστικό πόσο συχνά πέφτουν στα χέρια μου κείμενα μηχανικών, υπαλλήλων, και άλλων όχι και τόσο φιλολογικών ειδικοτήτων που θέλουν μέσα από ένα μυθιστόρημα  να αρθρώσουν ένα λόγο διαφορετικό από αυτόν που η καθημερινότητα τους επιβάλλει.

Είναι χαρακτηριστικό πόσο συχνά διαβάζω κείμενα γυναικών που μέσα από την αφηγούμενη ιστορία τους θέλουν να εκπέμψουν την αγωνία τους για τα όποια αδιέξοδα οι σχέσεις και οι οικογένειές τους τους έχουν φέρει.

Ναι, όπως και πιο πριν είπα τα περισσότερα από αυτά τα κείμενα δεν ξεφεύγουν από μια ερασιτεχνικών προδιαγραφών υλοποίηση. Δεν πρόκειται ποτέ να δούνε το φως της δημοσιότητας και αν έστω ο συγγραφέας τους <<ιδίοις εξόδοις>> τα τυπώσει, κανένα έντυπο και κανείς κριτικός δεν θα ασχοληθεί μαζί τους. Αν βρεθούνε στα βιβλιοπωλεία θα σκονίζονται στα ράφια τους,. Και όσο καταναλωθούν θα είναι δωρεές του συγγραφέα προς φίλους και γνωστούς.

Αλλά τελικά δεν έχουν και τόση σημασία όλα αυτά.

Το πιο σημαντικό συντελείται την ώρα που ξεκινά η συγγραφή και όταν αυτή τελειώνει, αυτό το σημαντικό ολοκληρώνεται. Είναι εκείνη η μοναδική περίοδος δημιουργίας, εκείνη η περίοδος που το εγώ διασπάται σε λέξεις και νοήματα και ελπίζει στην συνεχή διάθλασή του στα εγώ των άλλων.

Αυτό  είναι που με κάνει να σέβομαι τα κείμενα αυτά και το ίδιο και τους δημιουργούς τους.

Και νομίζω πως αυτί το σημείο είναι κι εκεί που ο ερασιτέχνης συγγραφέας συμπορεύεται με τον επαγγελματία.

Στη χαρά της δημιουργίας. Στο νόημά της. Και στη δυναμική της.

Λένε πως κάποιος μπορεί να θεωρηθεί συγγραφέας αν έστω ένα και μόνο άλλος διάβασε το κείμενο του. Αν υπήρξε δηλαδή έστω και ένας αναγνώστης

Κι όταν κάποιος διαβάζει το κείμενο ενός άλλου είναι σαν να συνομιλεί μαζί του, να συνομιλεί ουσιαστικά και βαθιά.

Ο συγγραφέας γράφοντας απλώνει το χέρι προς το συνάνθρωπο του.

Μια στάση πάντα επίκαιρη.

Για αυτό και σεβαστή.

Άξιοι συγχαρητηρίων εκείνοι που σήμερα σκέφτηκαν να τιμήσουν τους συναδέλφους τους που για χρόνια έχουν απλωμένο το χέρι σε μια σαφή ένδειξη πως ο προβληματισμός και η ανθρωπιά πάντα υπάρχουν και πάντα κινητοποιούν συναισθήματα και ιδέες.

 (Ομιλία σε σχετική εκδήλωση του Πολιτιστικού Κέντρου Υπαλλήλων Ολυμπιακής Αεροπορίας -κάπου στος στα τέλη του '90)