Βιβλία για Ενήλικες - Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο

 

Ο Μάνος Κοντολέων δεν χρειάζεται συστάσεις: θαλερός και πολυγραφότατος πεζογράφος (και όχι μόνο), καταθέτει το τελευταίο του μυθιστόρημα με τίτλο Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο (Πατάκης, 2018). Το μυθιστόρημα αποτελεί μια καταγραφή ημερολογιακού τύπου (ημερολόγιο αρχαίας τραγωδίας;), με τον συγγραφέα να επινοεί -και σε κάποιες περιπτώσεις να «διορθώνει»- το μυθολογικό πρόσωπο της Κασσάνδρας, όπως το γνωρίζουμε από τον Όμηρο, τον Ευριπίδη και τον Αισχύλο. Η Κασσάνδρα λοιπόν είναι η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, κι αυτό από μόνο του αποτελεί μια πρωτοτυπία: η ιέρεια του Απόλλωνα βγαίνει από το φόντο των μυθολογικών και ιστορικών γεγονότων, απεκδύεται τον χαρακτήρα της μάντισσας δυσοίωνων προβλέψεων, και γίνεται ένας κεντρικός ήρωας που μιλάει για την οικογένεια, τον έρωτα, την εξουσία και τον φόβο. Μία γυναίκα που αποφασίζει να ανταμώσει τον γήινο πυρήνα της ύπαρξης, όπου ο άνθρωπος ματώνει από τον πόθο και το μίσος. Ο Κοντολέων φροντίζει από τον πρόλογο του βιβλίου να μας εισάγει με έναν πολύ προσωπικό τρόπο στη «ζωή» της ηρωίδας, όπως την ξέρουμε, για να την ανασκευάσει στη συνέχεια: η Κασσάνδρα, τέκνο του βασιλιά της Τροίας Πριάμου και της Εκάβης, μεγαλώνει στο ιερό του Απόλλωνα μαζί με τον Έλενο, τον δίδυμο αδερφό της, με σκοπό να γίνουν μάντεις. Ερωτευμένη με τον Έκτορα, τον μεγαλύτερο αδερφό της, παρακολουθούμε την ιστορία μιας γυναίκας που σέρνεται ως τρόπαιο του Αγαμέμνονα μετά την πτώση της Τροίας: έτσι αρχίζει κι έτσι τελειώνει η ιστορία μας· η ιστορία της κόρης ενός βασιλιά που θα κατέληγε παλλακίδα ενός άλλου. Η Κασσάνδρα απαρνείται τη θεϊκή συντροφιά του Απόλλωνα και την προσδοκία της αθανασίας για να τη ρουφήξουν στην τρομερή χοάνη οι ηδονές και οι οδύνες της ανθρώπινης κατάστασης: η Κασσάνδρα του Κοντολέων είναι ανθρώπινη, φτιαγμένη από λάσπη και όνειρα· είναι ένας άνθρωπος που θέλει να ζήσει στα ρείθρα της ζωής, επαναπροσδιορίζοντας την έννοια της ανθρωπινότητας, αρνούμενη τα στενά όρια που θα της χάριζε ο Απόλλωνας. Ποια είναι όμως η Μαύρη Άμμος, την οποία ανακαλεί ουκ ολίγες φορές η Κασσάνδρα του μυθιστορήματος; Ίσως είναι η μοίρα, ατομική ή συλλογική· ίσως το μέλλον· ίσως είναι ο πόλεμος: οι αναφορές στην Τροία και στη δεκαετή σύγκρουση Αχαιών και Τρώων είναι πανταχού παρούσες. Θα μπορούσε όμως να είναι και το υποσυνείδητο, αφού οι αναφορές στη Μαύρη Άμμο συνδέονται με τη μνήμη και τα συναισθήματα της πρωταγωνίστριας. Σε κάθε περίπτωση δημιουργείται μία αντίθεση ανάμεσα στο πάλλευκο ιερό του Απόλλωνα και στη Μαύρη Άμμο, τα δύο μέρη που η Κασσάνδρα διάγει τον βίο της: ίσως αυτό από μόνο του συνιστά μία αντίθεση ανάμεσα στο συνειδητό και στο ασυνείδητο. Η γλώσσα του βιβλίου είναι εκφραστική, η σύνταξη των προτάσεων παραπέμπει ευθέως στην αρχαία τραγωδία με την αλλαγή του ρήματος μέσα στις προτάσεις, το ύφος είναι καλαίσθητο και η ατμόσφαιρα ιδιαιτέρως υποβλητική -ακριβώς όπως θα ταίριαζε σε ένα μυθιστόρημα που θα «έπαιζε» με την αρχαία τραγωδία. Το μυθιστορηματικό κείμενο είναι διανθισμένο με αποσπάσματα από την Ιλιάδα (είτε στη μετάφραση του Μαρωνίτη είτε σε αυτή των Καζαντζάκη-Κακριδή), καθώς και από τις τραγωδίες Αγαμέμνων του Αισχύλου κι από τις Τρωάδες του Ευριπίδη. Όπως αναφέραμε και στον πρόλογο αυτού του σημειώματος, ο Μάνος Κοντολέων δεν χρειάζεται συστάσεις, ωστόσο θα ήμασταν άδικοι αν δεν αναφέραμε πως Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο, κατά πάσα πιθανότητα, είναι το καλύτερό του έργο -τουλάχιστον μέχρι το επόμενο.

Κώστας Δρουγαλάς (13/5/2018)

Read more at: https://www.literature.gr/