Books for Adults - The story of an eunuch - Novel

Καθημερινή, 10 Ιουλίου 2001

γράφει ο Γιώργος Βέης

Ο μυθιστορηματικός τόπος είναι απροσδιόριστος, συνειδητά συγκεχυμένος: ρευστά, δυσπρόσιτα όρια μεταξύ μιας οικείας Ανατολής,που κατάγεται ασφαλώς από τις \\"Χίλιες και μια νύχτες\\", και μιας απόμακρης σατραπείας  που γνωρίζει πως να διατηρεί άριστες σχέσεις με τη ρωμαϊκή Σύγκλητο. Τα τοπωνύμια και τα παράγωγά τους συναγωνίζονται το ένα το άλλο σε πρωτοτυπία, αναγόμενα ευθέως στο μυθικό: Κήποι της Εξαίσις Μελωδίας, Χώρες της Ακροποταμιάς, Χώρα που γεννά τα Έλατα, Ακραίες Παραλίες, Πηγή της Ξεχασμένης Παρθένας, Γλυκά Βασίλεια, Κραταιό Αφεντάτο, Παλάτι των Παλαιών Αναμνήσεων, Υπερήφανοι Λόφοι... Οι τόποι είναι προφανώς ου τόπος. Αυτό που προέχει είναι η επικυριαρχία του φευγαλέου, η εγκαθίδρυση ενός απόλυτου λυρικού χωροχρόνου.
Ο χρόνος είναι αντίσοιχα διεσταλμένος. Πρόκειται σαφώς για το διαρκές παρόν των βουσιστών, όπου συνυπάρχει η μνήμη και το μέλλον ως νυν: ο ενοποιημένος, συμπαγής χρόνος όπου χθες και αύριο είναι εξίσου ανύπαρκτα όπως τα όνειρα στα οποία δεν προλάβαμε να διεισδύσουμε. Ο χρονος είναι εδώ το σημείο μηδέν και το άπειρο των μυθοπλασιών μαζί. Προς το τέλος της αφήγησης μάλιστα η αίσθηση αυτή γίνεται πλέον δόγμα.
Μέσα σε αυτόν τον αντισυμβατικό χρόνο ο Μάνος Κοντολέων θα αφήσει να συνυπάρξουν ισότιμα ο \\"Θείος Βάνιας\\" του Τσέχοφ, η ποιητική του Καβάφη, ο \\"Οθέλος\\", η \\"Μήδεια\\", η \\"Ερωφίλη\\", το \\"Λεωφορείο ο Πόθος\\"  του Τ. Γουίλιαμς, το \\"Άσμα Ασμάτων\\", η \\"Δεσποινίς Τζούλια\\" του Στρινμπεργκ, η \\"Γέρμα\\" του Λόρκα και \\"Ο πόνος\\" του Καρυωτάκη. Ο χρόνος επιτρέπει συνεπώς να ακούγεται ο \\"Μεγάλος Ερωτικός\\" του Μάνου Χατζιδάκι στο κειμενικό ενθάδε πριν ουσιαστικά να γεννηθεί ο συνθέτης του: η γραφή, θα τόνιζε εδώ ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, είναι ένα καθοδηγούμενο όνειρο.
Τα πρόσωπα του έργου: Ονορίνα, η κόρη της Ασημέφονης και του Κραταιού Αφέντη, αιθέρι ακαι συνωμοτική μαζί, όπως αρμόζει στις βασίλισσες των θρύλων (μια πρόσφορη παραλλαγή πχ της γυναίκας του Μάκμπεθ) ή στις επικίνδυνες αυτοκράτειρες του Βυζαντίου.
Ο Κρατείος Αφέντης: ο κλασικός αυθέντης που ξεφορτώνει τις απαιτήσεις της σάρκας του πάνω στα ανώνυμα κορμιά παλλακίδων, δούλων και εταίρων, που όλες τους μόνο για μία και μόνο φορά χρησιμοποιεί. Θύμα της ίδιας του της απερισκεψίας σβήνει άδοξα σε ένα ιππικό ατύχημα, εγκαταλείποντας τον θρόνο του σε έναν εξώγαμο γιο του.
Ο Ηλιόδωρος είναι ο μύστης, ο μοιραίος δάσκαλος του εσμού των ανακτορικών συμβούλων.
Ο Πρώτος Αξιωματικός είναι το πρώτυπο του αήττητου στρατιώτη, η προσωποποίηση του θυμοειδούς άρρενος που έχει εμπνεύσει μεταξί άλλων τον Βιργίλιο, τον Καμόενς, τον Αλέξανδρο Δουμά πατέρα, τον σερ Ουόλτερ Σκοτ και τον Νίκο Καζαντζάκη. Αίμα και ιδρώτας, σπέρμα και σάλιο ποτίζουν διαρκώς το δέντρο της έπαρσης αλλά και της ύβρεως.
Ο Έλενος, ο πρώην άρρην, ο εύστροφος πρόγονος (ή απόγονος) του μεγάλου ευνούχου της βυζαντινής αυτοκρατορίας του Ναρσή, που ήξερε να οδηγεί πάντα τα ετερόκλητα στρατεύματά του στη νίκη. Ο Έλενος που ευνουχίζεται αιφνιδιαστικά από το παλάτι στη μέση σχεδόν της εφηβείας του, συνοψίζει δηλαδή τις αρετές και τα αναπόφευκτα πάθη του παράδοξου αυτού όντος, το οποίο η φονική ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου θέλησε να αντιπαραθέσει  με αυθάδεια στην ίδια τη φύση και τους κανόνες της. Ο ευνούχος Έλενος είναι το αντίπαλον δέος τόσo της natura naturata όσο και της natura naturans: είναι συνεπώς η ανθρώπινη υπόσταση μείον τη γεννετήσια ορμή, ο άνδρας μείον την αλήθεια και το όνειρο του έρωτα.
Με κατεστραμμένο πλήρως τον γεννετήσιο πόλο του, ο Έλενος θα στραφεί κατ΄ ανα΄γκην στον άλλο πόλο της ύπαρξής του, το νοητικό. Έτσι ο μη - έρωτας μεταφέρεται προοδευτκά σε τάση για ηγεμονία, σε τάση καθυποταγής της ετερότητας που έχει προξενήσει το μέγα δεινό: \\"... από ενα σημείο και πέρα η απόλυτη ευτυχία ταυτίζεται με την εξουσία. Λέξη γένους θηλυκού, αλλά με χαρακτηριστικά αρσενικά. Στην εξουσία ταιριάζει ως συμβολισμός η ευθύγραμμη προπέτεια ενός φαλλού\\".
Ο Μάνος Κοντολέων με τη γνωστή  αναλυτική του τεχνική, που αναδεικνύει τη λεπτομέρεια και αποδίδει μ΄ επιμέλεια τις εσωτερικές πτυχές των ψυχικών τοπίων, πολιόρκησε διεξοδικά το ιδιότυπο φαινόμενο του ευνούχου - ιθύνοντα που ήταν κάποτε υπεύθυνος για τις τύχες λαών και εθνών.