Βιβλία για Ενήλικες - Ερωτικές ιστορίες μιας παδικής ηλικίας - Διηγήματα

[…] Υπάρχουν δύο βιβλία του Κοντολέων που εγώ τα λογαριάζω για ένα: είναι η «Μαγική Μητέρα» και οι «Ερωτικές Ιστορίες μιας Παιδικής Ηλικίας». Εκδίδονται και τα δύο την ίδια χρονιά (το 1992) ωστόσο από τον ίδιο τον συγγραφέα τους διαφοροποιούνται: το πρώτο χαρακτηρίζεται «βιβλίο για εφήβους», ενώ το δεύτερο «βιβλίο για ενήλικες». Κατά τη γνώμη μου αυτά τα δύο βιβλία καταδεικνύουν πόσο σχετικά και ακαθόριστά είναι τα όρια ανάμεσα στα γραμματολογικά είδη· δείχνουν ακόμη και πόσο αμήχανα αισθάνεται ο ίδιος ο Κοντολέων όταν είναι υποχρεωμένος να το κάνει. Θα σας πω πως θεωρώ τα έντεκα αφηγήματα που συνολικά περιέχονται σε αυτά τα δύο βιβλία πραγματικά διαμάντια του νεοελληνικού πεζού λόγου των τελευταίων δεκαετιών – και κυριολεκτώ. Είναι κείμενα που σχηματίζουν ομόκεντρους κύκλους γύρω από αυτό που ο Κοντολέων θεωρεί καρδιά της παιδικής ηλικίας: την παράφορη διακινδύνευση που προϋποθέτει ο έρωτας και η ζωή. Διαβάζοντας αφηγήματα όπως το «Αίμα για αργότερα», το «Κυπαρίσσι», το «Αφρικάνικο βιολί», η «Μαγική μητέρα», στο νου μου έρχεται μια φράση: ηδονικό σκιάγμα θανάτου. Συχωρείστε μου τον νεολογισμό μα νιώθω πως τούτη η λέξη σκιάγμα, εκφράζει απόλυτα την αναγνωστική μου αίσθηση: μέσα σε μια κατάφωτη παιδική ηλικία ο θάνατος έρχεται πανέμορφος επισκέπτης, έλκει ακαταμάχητα και φοβίζει, μεταμορφώνει τον κόσμο, σημαδεύει το πρόσωπο ως σκιάγμα, τραύμα και δώρο συνάμα.

 

Θα μείνω για λίγο ακόμη σε αυτά τα δύο βιβλία που νιώθω πως αποτελούν το κλειδί του συγγραφικού έργου του Κοντολέων για να σας μιλήσω για δυο σημεία που πιστεύω πως ο εξόριστος αληθινός χρόνος της παιδικής ηλικίας ξανακερδίζεται οριστικά. Στο «Αφρικάνικο βιολί» τα παιδιά γίνονται κοινωνοί μιας ακραίας και ολέθριας αγάπης: σε ένα παράξενο σπίτι κατοικούν δύο δίδυμα αδέλφια, μια λευκή πανέμορφη κοπέλα («πλασμένη από αλεύρι, γάλα και ζάχαρη») και ο μαύρος αδελφός της που τα βράδια θρηνεί τραγουδώντας τον απαγορευμένο έρωτά του για την ίδια του την αδελφή. Όταν έρθει ένας ξανθός πανέμορφος ταχυδρόμος που φορά μεσαιωνικά δαχτυλίδια στα δάχτυλά του (ίσως ο ίδιος ο θάνατος), η αδελφή θα τυφλωθεί από την όψη του και θα φύγει μαζί του, ενώ ο αδελφός της θα κλειστεί στο σπίτι για να αυτοπυρποληθεί μερικά βράδια αργότερα. Η σκηνή της αυτοπυρπόλησης περιγράφεται μέσα από το όνειρο ενός φίλου του αφηγητή: μέσα στις καθαρτήριες φλόγες τα χέρια και το κεφάλι του άντρα μένουν μαύρα («στο χρώμα της λιωμένης σοκολάτας») μα το υπόλοιπο κορμί του γίνεται από αλεύρι, γάλα και ζάχαρη, σαν το σώμα της αδελφής του. Τούτη η μεταμόρφωση γίνεται ορίζεται από την λαχτάρα των παιδιών, συντελείται πρωτίστως στο όνειρό τους, μέσα τους, ενδεχομένως μόνο εκεί...

 

Στο «Αίμα για αργότερα» η παρέα των αγοριών φυλάγει στις τσέπες τα βατόμουρα (το «αίμα») για αργότερα. Για δυο συνεχόμενες μέρες, όταν μπαίνουν στην θάλασσα βλέπουν μια παράξενη εικόνα, κάτι σαν όνειρο: ένα αλλόκοτο αγόρι, πανέμορφο, ντυμένο με ένα μαύρο πανί (άραγε άγγελος ή μήπως και πάλι ο θάνατος;). Την τρίτη μέρα τους περιμένει ολόγυμνος πάνω στον βράχο - το σώμα του «μια λευκή σπαθιά πάνω στο μαύρο της πέτρας». Ο παράξενος επισκέπτης πλησιάζει τα αγόρια, τα αγκαλιάζει και ενώνεται μαζί τους’ τα αγόρια γυρεύουν με το στόμα κάτι από την σάρκα του’ θηλάζουν μια στάλα από το αίμα του. Την ίδια ώρα η τρελή γριά Σαρακίνα μπαίνει μέσα στο νερό και χάνεται για πάντα... Η σεξουαλική ένωση, η θυσία και ο θάνατος σμίγουν στον ίδιο χρόνο στην ίδια ακροθαλασσιά μέσα σε μια αιώνια παιδική ηλικία.

 

Σας έφερα τα δύο αυτά παραδείγματα για να σας πω πως για τον Μάνο Κοντολέων η παιδική ηλικία είναι ο τρόπος αντίληψης του κόσμου· ή ένα φίλτρο που μεταμορφώνει τον κόσμο, διαστέλλει τον χρόνο, καταργεί την ύλη και δοξάζει την μάταιη αιωνιότητα των ανθρώπινων αινιγμάτων. Σε όσα έχει γράψει μέχρι τώρα ο Κοντολέων (και έχω την αίσθηση πως και σε όσα γράψει στην συνέχεια) νιώθω πως δεν θα εγκαταλείψει την παιδική ηλικία ως αφετηρία της φαντασίας του και ως κατάληξη του στοχασμού του. Ως πρόταση ζωής και ως εμπειρία υποδοχής του θανάτου.

 

Θανάσης Τριαρίδης, Περιοδικό Διαβάζω, τεύχος 432, Σεπτέμβριος 2003