ΕΝΑ  BILDUNGSROMAN ΤΟΥ ΜΑΓΙΚΟΥ ΡΕΑΛΙΣΜΟΥ: ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΚΟΝΤΟΛΕΟΝΤΟΣ

 

 

 

Μαγικός ρεαλισμός και  φανταστική λογοτεχνία (fantasy)

 

Ο συγγραφέας Μάνος Κοντολέων δημοσιεύει από τις εκδόσεις Πατάκη, το 1992, ένα μυθιστόρημα με τίτλο Δομήνικος. Ο σύγχρονος αναγνώστης του μυθιστορήματος προσλαμβάνει μια ιδιαιτερότητα στις αφηγημένες καταστάσεις. Στοιχεία τόσο του φανταστικού όσο και του πραγματικού κόσμου συνδυάζονται και διαδέχονται το ένα το άλλο κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Το υπερφυσικό συνυπάρχει με την καθημερινή πραγματικότητα. Πρόκειται για τον λογοτεχνικό τρόπο του μαγικού ρεαλισμού (magical realism) που αποτελεί εξέλιξη ή ένα είδος της φανταστικής λογοτεχνίας (fantasy) που ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα έδωσε δείγματα γραφής στην Ευρώπη (J.R.R. Tolkien, The Lord of the Rings , κ.ά.). Ο J.R.R. Tolkien έχει δώσει και θεωρητικά έργα, Μυθοποιΐα μτφρ. Ευγ. Χατζηθανάση-Κόλλια, Αθήνα, Αίολος, 2006.)

Μαγικός ρεαλισμός- ιστορικά στοιχεία

Στη λογοτεχνία, ο μαγικός ρεαλισμός χρησιμοποιείται σήμερα περισσότερο περιγραφικά παρά κριτικά και συχνά συνδυάζει τους εξωτερικούς με τους εσωτερικούς παράγοντες της ανθρώπινης ύπαρξης. Συσχετίζεται και συχνά συγχέεται με άλλα είδη και λογοτεχνικά κινήματα, όπως ο μεταμοντερνισμός, ο σουρρεαλισμός, η φανταστική λογοτεχνία και η επιστημονική φαντασία. Αποτελεί μια σύντηξη, ένα λιωμένο κράμα της φυσικής και επιστημονικής με την ψυχολογική και ανθρώπινη πραγματικότητα. Ενσωματώνει στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως σκέψεις, συναισθήματα, όνειρα, και φαντασία. Ο όρος μαγικός ρεαλισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό κριτικό τέχνης Franz Roh για τη ζωγραφική, ενώ στη δεκαετία του ’60 ο Βενεζουελιανός δοκιμιογράφος και κριτικός Arturo Uslar-Pietri τον πρωτοχρησιμοποίησε για τη λογοτεχνία  της Λατινικής Αμερικής. Επικράτησε μετά την απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Minguel Ángel Asturias, για τον οποίο ο όρος χρησιμοποιήθηκε να περιγράψει το ύφος στο  έργου του. Έκτοτε εφαρμόστηκε για το έργο λατινοαμερικανών συγγραφέων όπως ο Jorge Louis Borges, ο Juan Rulfo,  Carlos Fuentes, ο Gabriel Garcia Marquez, για να περιγράψει λογοτεχνικά τους έργα που «συμπλέκουν σε μια ατέλειωτη ποικιλία συνδυασμών, μια ακραιφνή ρεαλιστική αναπαράσταση γεγονότων της καθημερινής ζωής, διανθισμένη με περιγραφικές λεπτομέρειες, με στοιχεία της φαντασίας και του ονείρου, καθώς και υλικά παρμένα από τους μύθους και τα παραμύθια.» M.H.Abrams, A Glossary of Literary Terms. Fortworth, Harcourt Brace Jovanovith College, Publishers, 1993, σελ. 135. Επίσης, αργότερα χρησιμοποιήθκε και για έργα άλλων σύγχρονων συγγραφέων, όπως ο Mikhail Bulgakov, ο Ernst Junger, ο Salman Rusdie και ο Gunter Grass.

http//en.wikipedia.org/wiki/Magic_realism

Ο αναγνώστης, διαβάζοντας το βιβλίο, προσλαμβάνει εύκολα αυτό που, κατά την ειδική μελετήτρια του μαγικού ρεαλισμού A. B. Chanady, αποτελεί βασική διαφορά της φανταστικής λογοτεχνίας (fantasy) από τη λογοτεχνία του μαγικού ρεαλισμού. Στην πρώτη, το υπερφυσικό στοιχείο, που γίνεται αισθητό από  την ανατροπή των φυσικών νόμων, «περιγράφεται ως προβληματικό» και φέρνει σε αμηχανία τον αναγνώστη, ενώ στον μαγικό ρεαλισμό, το υπερφυσικό αναπαριστάνεται «μ’ έναν προσγειωμένο τρόπο», αποσκοπώντας στην όσο το δυνατόν «ομαλή» (in a matter-of-fact-manner) συνύπαρξη λογικών και ανορθολογικών καταστάσεων.

 A. B. Chanady, Magical realism and the fantastic: Resolved versus unresolved antinony, 1985, New York, Garland, σελ. 62.  και Parkinson Lois Zamora and Wendy B. Faris, Magical realism: Theory, History, Community, Durham and London, Duke University Press, 1995, Ashley Carol Wills, Borderlands of magical realism: defining magical realism found in popular and children’s literature, Texas, 2006.

Κατά την ανάγνωση, το πέρασμα από τον ένα κόσμο στον άλλο γίνεται χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Στο παρακάτω απόσπασμα, η αράχνη, ένα ανθρωπόμορφο ον, συζητάει με τον έφηβο Δομήνικο, όπως περίπου θα γινότανε και με κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας του νέου:

Η αράχνη ανέβηκε πιο ψηλά πάνω στον ξύλινο τοίχο, ξανάφτασε το ύψος των ματιών του αγοριού. Άλλαξε και πάλι χρώμα -έγινε ροζ- και η φωνή της ακούστηκε ζεστή –μια μελωδία σε πιάνο.

«Αλλά, καλό μου αγόρι, εδώ δεν είναι φαρμακείο. Σταθμός είναι. Κι από ό,τι ξέρω, στους σταθμούς δεν πουλάνε φάρμακα».

Ο Δομήνικος κατέβασε το κεφάλι.

«Μια γριά μού είπε να φτάσω εδώ και να ψάξω για την κίτρινη πινακίδα. Αλλά έκανε κρύο έξω και νύσταζα… Κι έτσι μπήκα μόνο για λίγο… Να, τώρα φεύγω πάλι!»

Η αράχνη κούνησε ξανά τα πόδια της. Σελ. 30-31.

 

Η αποδεδειγμένη σχέση μαγικού παραμυθιού και φανταστικής λογοτεχνίας, (Maria Nikolajeva, «Fantasy literature and fairy tales», και στο   The Magic Code: The Use Magical Patterns in Fantasy for Children, 1988 ), επομένως και μαγικού ρεαλισμού, εύκολα ανιχνεύεται στο έργο:

Στον χρονότοπο του μυθιστορήματος. (Mikhail Bakhtin, The dialogic Imagination, 1981) Η ύπαιθρος, χωρίς συγκεκριμένη αναφορά τόπου και χρόνου, αποτελεί το σκηνικό των περιπετειών του έφηβου ήρωα Δομήνικου. Μάλιστα γίνεται λόγος και για «Δάσος χωρίς Όνομα», χώρος που παραδοσιακά αποτελεί χώρο δράσης του λαϊκού παραμυθιού. Οι άλλοι τόποι που επισκέπτεται ο Δομήνικος χαρακτηρίζονται από μεγάλη αοριστία και ρευστότητα. Γίνεται λόγος για ένα νησί, για ένα βουνό, αλλά δεν διευκρινίζεται τίποτε άλλο. Η ρευστότητα που χαρακτηρίζει τον χρονότοπο του έργου το εντάσσει στο ρεύμα του μαγικού ρεαλισμού.

Στα μαγικά αντικείμενα. Η «μαργαρίτα» αποτελεί μαγικό αντικείμενο και επιτελεί ρόλο βοηθού στην ιστορία. Και άλλα……

Η ρευστότητα χαρακτηρίζει και τα όντα που αναφέρονται στην ιστορία. Οι χρωματικές μεταμορφώσεις των όντων, όπως της  αράχνης, σελ. 30-31, του Παλιού Παλιού Θαλασσινού, σελ 39, κ. ά.,  είναι ενδιαφέρουσες και αποτελούν στοιχείο της εικονιστικής φαντασίας του συγγραφέα που δοκιμάζει τη γραφή του μαγικού ρεαλισμού. Η ρευστότητα χαρακτηρίζει, κυρίως ψυχολογικά, και τον νεαρό Δομήνικο, που δεν είναι ούτε ανήλικος πλέον αλλά ούτε και ενήλικος.

Στο σύστημα των δρώντων προσώπων, ο βοηθός, ο αντίμαχος, και γενικότερα η μανιχαϊστική αντίληψη καλού και κακού που απαντάται στο λαϊκό παραμύθι, διαπιστώνεται και στο μυθιστόρημα. Τα πρόσωπα, «Παλιός Παλιός Θαλασσινός», «Πολύ Δυνατός Νάνος» και «Κυρά Με Τα Χάντρινα Μαλλιά», αποτελούν βοηθούς του έφηβου ήρωα Δομήνικου κατά τη διάρκεια της αναζήτησης του «φάρμακου» που θα γιάνει τον άρρωστο πατέρα του. Στο έργο μεταφέρεται, με αλλαγή φύλου το μοτίβο του αγαθού και σοφού γέροντα του παραμυθιού. Είναι η «Κυρά Με Τα Χάντρινα Μαλλιά». Μια χοντρή γυναίκα που ο νέος  τη συναντά στο δάσος, (σ.87). Έχει κλειστά τα μάτια, του μιλά με στίχους και του διδάσκει την πίστη στον εαυτό, (σ.91).

 

Ο ίδιος ο ήρωας από την αρχή βιώνει μια τραυματική εμπειρία (η αναπάντεχα κρίσιμη, ζωής ή θανάτου, κατάσταση του πατέρα του). Αυτή η εμπειρία αποτελεί βέβαια αρχή της πλοκής του μυθιστορήματος (problem novel), εύκολα όμως ο μελετητής ξεχωρίζει εδώ τη λειτουργία της «έλλειψης» (VIII-a) του παραμυθιού. Ωστόσο πρέπει να επισημάνουμε τη σημαντική διαφορά που ξεχωρίζει τις «εμπειρίες» των ηρώων στα δύο λογοτεχνικά είδη. Του παραμυθιού, είδους που είναι ήδη εντελές και κλειστό και που αντανακλά μια επική, μια αρχαϊκή κοινωνία, η εμπειρία του ήρωα εννοείται ως ένα καθήκον, μια οφειλή, που μερικές φορές δεν αναφέρεται ρητά καθόλου, δεν γίνεται καν αντικείμενο αφήγησης. Της σύγχρονης φανταστικής λογοτεχνίας, είδους υπό εξέλιξη, η εμπειρία του ήρωα είναι τραυματική, περιγράφεται με συναισθηματικούς όρους και αποτελεί αρχή της πλοκής του μυθιστορήματος, γιατί, σε αντίθεση με το αρχαϊκό παραμύθι, είναι ορθολογική και βασίζεται στην εξιδανίκευση της νεότητας που ιστορικά κατάγεται από τον Ρομαντισμό του δέκατου ένατου αιώνα.

 

Ένα άλλο παραμυθικό στοιχείο είναι ο ανθρωπομορφισμός των ζώων και των πουλιών. Η «αράχνη» στον σταθμό του τρένου, ο «αετός» στην παραλία, τα «θαλασσοπούλια», αποτελούν συνομιλητές του ήρωα στο φανταστικό του ταξίδι. Επίσης, ο ανιμισμός των «αγαλμάτων», που «αν τ’ αγγίξεις, σου μιλάνε» στο νησί όπου ο ήρωας αναζητεί τα «τούβλα που φτιάχνονται από τη σκόνη των μαρμάρων».

 

 

Η επανάληψη που χρησιμοποιείται  ως τεχνική σηματοδοτεί τη ρευστότητα του χρονότοπου («…προς τα πού πάνε τα τρένα;» , σελ 29, «Και πάρε το δρόμο που θα σου δείχνει μια κίτρινη πινακίδα!» σελ 25, «Ακολούθα το δρόμο που θα δείχνει η κίτρινη πινακίδα», σελ. 29) και τείνει προς μια ποιητική της  στερεοτυπίας, όπως και στο λαϊκό παραμύθι.

 

 

 

Ένα αλληγορικό και συμβολιστικό μυθιστόρημα μύησης και μαθητείας  /Sharon Black

 

Ο κεντρικός ήρωας Δομήνικος πραγματοποιεί ένα παράξενο φανταστικό ταξίδι με στόχο να βρει γιατρικό για τον άρρωστο πατέρα του. Στην πραγματικότητα όμως το ταξίδι αυτό τον μυεί στη ζωή, γιατί πολλά βλέπει και μαθαίνει κατά τη διάρκειά του. Ως ήρωας λοιπόν ο Δομήνικος μυείται στη ζωή όμοια με τον συμβολικό και αλληγορικό τρόπο του λαϊκού παραμυθιού και του μύθου από τον οποίο το παραμύθι κατάγεται. Δοκιμάζεται ο ήρωας. Οι δοκιμασίες είναι δύσκολες και τελικά αναδεικνύεται νικητής, γιατί μαθαίνει τη ζωή μέσα από τις εμπειρίες του. Μαθητεύει κοντά σε διάφορα «πρόσωπα», τη σοφία της ζωής. Βρίσκει για τον πατέρα του το φάρμακο, κι αυτό είναι η αγάπη.

Ενώ η αφήγηση στο σύγχρονο μυθιστόρημα με πρωταγωνιστές νέους και εφήβους γίνεται, τις περισσότερες φορές, σε πρώτο πρόσωπο, δίνοντας έτσι στον ήρωα την ευκαιρία να μιλήσει προσωπικά για τις εμπειρίες του στη ζωή, (Ottevaere –Van Praag, Ganna, Le Roman pour la jeneusse:approaches, définitions, techniques narratives, Francfor, Peter Lang, 1997) στο Δομήνικος επιλέγεται το αφηγηματικό μοντέλο του παραμυθιού, μια τριτοπρόσωπη αφήγηση που στηρίζεται στη μνήμη και όχι στη γνώση. (Μπαχτίν, έπος και μυθιστόρημα), μια αφήγηση ανοιχτή στην αλληγορία και τον συμβολισμό. Ο παντογνώστης αφηγητής, εκτός από τον δικό του λόγο, μεταφέρει σε πλάγιο λόγο, και τους λόγους των δρώντων προσώπων. Οι σκέψεις, τα λόγια των προσώπων βρίσκονται πάντοτε εντός εισαγωγικών.

Ο ιστορικός χρόνος δεν αποτελεί λειτουργικό στοιχείο του μυθιστορήματος. Ο χρόνος της ιστορίας (δέκα ημέρες) είναι ενδεικτικός, λόγω της συντομίας του, για το ότι η μαθητεία είναι συμβολικής φύσης. Ο χρόνος της μύησης μέσα από τη μυθοπλασία είναι πολυεπίπεδος και κυρίως συμβολικός. Είναι ένας χρόνος ποιητικός, συναισθηματικός, παραμυθικός, με κύρο συστατικό στοιχείο τη σιωπή. Πρόκειται για μια επικής φύσης σιωπή:

Μέσα στη σιωπή, η στιγμή γίνεται αιώνας και η δεκαετία ώρα. Μέσα στη σιωπή ο χρόνος λιώνει, χάνεται ίδια με το ρυάκι που κυλά, που περνά, βρέχει τα πόδια σου και πάει πιο κάτω και ρουφιέται από τη γη κι εξαφανίζεται. Η σιωπή είναι σεντόνι μιας νύχτας της καθυστερημένης άνοιξης –κολλά επάνω σου, δίχως και να σε ζεσταίνει. (σ. 103)

Αν η σιωπή αποτελεί εκκολαπτήριο μιας γόνιμης και συναισθηματικής σκέψης που ωριμάζει τον άνθρωπο και κυρίως τον νέο, τότε  η σιωπή που περιγράφεται στο παραπάνω απόσπασμα είναι μια ενδιαφέρουσα πλευρά του συμβολιστικά λειτουργούντος μυητικού χρόνου μέσα στο μυθιστόρημα, όπως στο παραμύθι της Χιονάτης, όπου η ηρωίδα, όταν ξυπνά με το φίλημα του πρίγκιπα, βρίσκεται ήδη σε ηλικία γάμου.

Η αναπαράσταση του λόγου του μυθιστορήματος περιγράφει έναν φανταστικό             κόσμο, όπου οι επιθυμίες των ανθρώπων, φανερωμένες μέσα από συναισθήματα αγάπης, πόθου, ελπίδας, ανάμνησης, δεν αφήνουν τους ανθρώπους να εκπέσουν και να αλλάξουν τη συναισθηματική φύση τους. Αντικατοπτρίζουν την εσωτερική τους ανάγκη να ζουν με δεσμούς αγάπης και αλληλεγγύης μέσα στις κοινωνίες τους. Όλα αυτά περιγράφονται στο μυθιστόρημα και δίνονται με αλληγορικό και συμβολιστικό τρόπο μέσα από τη ρητορική μιας γραφής που έχει κάτι το αρχαϊκό με κύριο μέσο την αλληγορία, κατά τη διάρκεια των περιπετειών του ήρωα, οι οποίες τον πλουτίζουν και τον καθιστούν ένα πιο συνειδητό άτομο.

Στο τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου λόγου χάρη, ο Δομήνικος φτάνει στο νησί των λευκών αγαλμάτων. Η περιγραφή της χώρας όπου κατασκευάζονται «τα τούβλα από τη σκόνη των μαρμάρων», που ο ήρωας αναζητεί, φαίνεται παράδοξη και παράξενη. Όλα τα όντα, που λογικά τα ονομάζουμε έμψυχα και άψυχα, είναι από λευκό μάρμαρο. Ακίνητα. Η πολιτεία των αγαλμάτων που «αν τα αγγίξεις, σου μιλάνε» (σελ. 46) αποτελεί έναν κόσμο μαγικού ρεαλισμού. Τα αγάλματα είναι σύμβολα μνήμης και λήθης. Συμβολίζουν τη μνήμη των προγόνων, την αγάπη εκείνων που έφυγαν από τη ζωή. Όσα αγάλματα ξεχνούν γίνονται μαύρα. Οι συμβολισμοί του χρώματος των μαρμάρινων αγαλμάτων παραπέμπουν στην «πραγματικότητα». Το λευκό μάρμαρο μάς δίνει την εντύπωση του νέου, της ολοζώντανης πραγματικότητας, τη ζωντανή μνήμη, ενώ τα μαυρισμένα συμβολίζουν το πέρασμα του χρόνου, τη φθορά, τη λήθη. Πυκνοί συμβολισμοί προκύπτουν από τη συνένωση των δύο χωριών (άσπρου και μαύρου) των αγαλμάτων:

 

Αυτά τα μαύρα αγάλματα φύγαν από τη δική μας πολιτεία και φτιάξαν τη δική τους –μια μαύρη πόλη σ’ ένα άλλο μέρος του νησιού. Φεύγοντας πήραν μαζί τους και τη σκόνη που τόσους αιώνες μαζεύαμε, πήραν μαζί τους τα λευκά τούβλα που όλοι φυλούσαμε για το σπίτι της αγάπης. Τώρα κάπου τα έχουν κρύψει, αλλά το πού το ξέχασαν, όπως ξέχασαν κι όλα τ’ άλλα. Θα σου πούμε πώς θα πας στην πόλη τους, αλλά, για να τα βοηθήσεις να θυμηθούνε. Και κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, ίσως και αδύνατο!»

«Αλλά δε γίνεται να μην το προσπαθήσω!» διέκοψε ο Δομήνικος τον Άντρα Που Ξέρει. σελ. 50-51

Ο ήρωας, μέσα από τα βιώματα αυτά, δεν αφήνει τη λήθη να τον κυριέψει, διέρχεται τη χώρα των Λωτοφάγων, θυμάται τον άρρωστο πατέρα και προχωρεί και αγωνίζεται να βρει το σωτήριο φάρμακο.

 Ως χαρακτήρας, ο ήρωας έχει ομοιότητες και με τον ρομαντικό ήρωα του παραμυθιού και του μύθου, είναι ένας ανώτερος άνθρωπος που δεν φοβάται τις δυσκολίες, δεν κάνει πίσω, αλλά πότε με τη λογική και πότε με το συναίσθημα, βρίσκει υπομονετικά λύσεις και δρα κατάλληλα ώσπου να φτάσει στον συγκεκριμένο στόχο του. Από εδώ προκύπτει και η αληθοφάνεια του μυθιστορήματος και η σχέση του με την αλήθεια. Η ανάπτυξη του ήρωα Δομήνικου που ολοκληρώνει τον «κύκλο του παιδιού-ήρωα», όπως έχει δείξει ο Joseph Campell στο βιβλίο του  The Hero with a Thousand Faces (2^nd ed.) Princeton, NJ: Princeton University Press, 1968. London: Paladin Grafton, 1988, μέσα από μια φανταστική παράδοση ενός μη πραγματικού κόσμου επιτρέπει στους νέους αναγνώστες να κατανοήσουν και να συλλάβουν την ιδέα της ελπίδας για κάποιον σκοπό, ακόμη και για τον θρίαμβό τους στη ζωή.

Η πορεία του κεντρικού ήρωα, από την αμηχανία και την άγνοια προς τη γνώση και επίγνωση του εαυτού αποτελεί την ιδιαιτερότητα της εξέλιξης της ιστορίας, η οποία προσδίδει στο έργο χαρακτηριστικά bildungsroman. Ο Δομήνικος αποτελεί μυθιστόρημα μύησης και μαθητείας με έντονο τον παραμυθικό και αρχετυπικό συμβολισμό. Γιατί στηρίζεται εξολοκλήρου στη φαντασία και στο όνειρο.

Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος κύριος ρόλος  οδηγού/μυητή. Αυτός κατανέμεται σε όλα σχεδόν τα πρόσωπα, τα ανθρωπόμορφα όντα της ιστορίας. Επίσης και σε διάφορα άλλα μέσα που λειτουργούν συμβολικά προς αυτήν την κατεύθυνση, όπως λόγου χάρη η «μαργαρίτα». Η πορεία μύησης εκτείνεται στον εσωτερικό χώρο της ψυχής του ήρωα. Η αρχική κατάσταση περιγράφεται στις σελίδες 15-20 του βιβλίου, όπου η μητέρα του ως άλλη Πηνελόπη, δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην απόφασή του να φύγει και να ταξιδέψει  (σ. 20). Οι σταθμοί της μυητικής πορείας είναι: το σημείο όπου τα παιδιά αποκαλούν τον ήρωα «Ο Μεγάλος Δομήνικος» (σ. 78), ένα άλλο είναι η συνάντησή του με την «Κυρά Με Τα Χάντρινα Μαλλιά» (σ.87). Τα λόγια της τον οδηγούν στην αυτογνωσία. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι ανάλογοι ή μικρότερης σημασίας οδηγοί/μυητές.

 

Η τελική κατάσταση περιγράφεται στις σελίδες 131-133 του βιβλίου. Ο ήρωας, όταν επιστρέφει στο σπίτι του, έχει αλλάξει: «… η φωνή του κουβαλά τους ήχους όλων όσα άκουσε.» (σ.131) Η χροιά της φωνής πιο μεστή, πιο αποκαλυπτική σηματοδοτεί την αλλαγή του χαρακτήρα. Η μητέρα του ήρωα παρατηρεί την εσωτερική αλλαγή: «Όχι….[…] η ψυχή του γιου της έχει αντρωθεί.» (σ. 132). Η αλλαγή γίνεται αισθητή από τον τρόπο που φωνάζει ο ήρωας τον πατέρα του. Η σιωπή και η αμηχανία του παρελθόντος δίνουν θέση στην αποφασιστικότητα και την αγάπη του ήρωα για τους γονείς του. Αυτά κέρδισε από την περιπλάνησή του στη ζωή. Τα πρόσωπα με τα οποία συζητά ο Δομήνικος του λένε κάποιες αλήθειες, του μιλούν για κάποιες αξίες που έχουν διαμορφωτική επίδραση στον χαρακτήρα του και τελικά καταλαβαίνει την αξία της αγάπης στη ζωή και για τη ζωή, ενός θεμελιώδους συναισθήματος του ανθρώπου και του πολιτισμού μας. Αυτό φέρνει την ψυχική του ωρίμανση∙ στο τέλος ο ήρωας αναφωνεί συνειδητά: «Πόσο σας αγαπώ!» (σ. 133), απευθυνόμενος στους γονείς του. Και αυτό αποτελεί μια νέα αρχή, μια νέα αντιμετώπιση του κόσμου, με μια αρχή που γίνεται στο επίπεδο της οικογένειας.

 

Αυτός είναι ένας γενικός ορισμός για το περιεχόμενο του μυθιστορήματος που προτείνει ο Lukàcs και ισχύει, ίσως και αποκλειστικά, για το μυθιστόρημα μαθητείας (bildungsroman) στο G. Lukàcs, La théorie du roman, Paris, Gonthier, 1963, σελ.  76. Για τη δομή της μαθητείας, βλ. Susan Suleiman, «La structure d’ apprentissage, Bildungsroman et romam à thèse», Poétique 37(1979)24-42.

Νικόλαος Πάγκαλος, Η αρρενοπότητα…..

 

 

Ένα ανατρεπτικό μυθιστόρημα εφηβείας /Don Latham

 

Ένα ερευνητικό ερώτημα που αξίζει να απαντηθεί, εφόσον έχουμε να κάνουμε μ’ ένα εφηβικό μυθιστόρημα με τον τρόπο του μαγικού ρεαλισμού, είναι το ακόλουθο: πώς λειτουργεί το στοιχείο του μη πραγματικού σε συνδυασμό με το πραγματικό σ’ ένα εφηβικό μυθιστόρημα, που τυπικά θεωρείται ως ένα μέσον κοινωνικοποίησης του νεανικού κοινού στο οποίο απευθύνεται; Και ένα παράγωγο από το προηγούμενο, δεύτερο ερώτημα: γιατί χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα σε μια εποχή όπου η ρεαλιστική γραφή φαίνεται να κυριαρχεί στη μυθοπλασία και ο ρεαλισμός που φτάνει ορισμένες φορές στα όρια του κυνισμού φαίνεται να είναι σήμερα η κυρίαρχη ιδεολογία κοινωνικοποίησης των νέων; Ο Μάνος Κοντολέων έχει γράψει και άλλη φανταστική λογοτεχνία για παιδιά: Ο Ορέστης και το υπόγειο (1995) Τα φαντάσματα της σοφίτας (1996), Μαγική μητέρα (199 …